بررسی اکولوژی فردی و فیتوشیمی گونه گیاهی dorema kopetdaghense pimenov در استان خراسان رضوی

گونه گیاهی d. kopetdaghense از جمله گونه های گیاهی جنس dorema d. don با نام فارسی کندل از تیره چتریان (apiaceae یا umbelliferae) می باشد که در فلورا ایرانیکا، از آن به عنوان مترادف گیاه d. hyrcanum koso-pol. نام برده شده است و بر اساس مطالعات فیلوژنتیک اجنی و همکاران (2008) این دو گونه گیاهی باید به عنوان گونه های جدا حفظ شوند. در پژوهش حاضر، اکولوژی فردی و فیتوشیمی گونه گیاهی dorema kopetdaghense pimenov در استان خراسان رضوی بررسی شد. به این منظور به شناسایی گونه های همراه و بررسی مشخصات رویشگاه، مرفولوژی، فنولوژی، فرم زیستی و استراتژی تجدید حیات گیاه پرداخته شد و ساختارهای کمی از جمله تراکم، بسامد، درصد پوشش و ارزش اهمیت گونه ها مورد اندازه گیری قرار گرفت. همچنین گرده شناسی، آناتومی، عدد کروموزمی و درصد جوانه زنی گیاه نیز مورد مطالعه قرار گرفت. از آنجایی که دو گونه d. ammoniacum و d. aucheri جزء گیاهان دارویی با ارزش ایران به شمار می آیند و همچنین برای دیگر گونه های بررسی شده این جنس خواص دارویی ذکر شده است (اثنی عشری و همکاران، 2011 ؛ نبوی و همکاران، 2012)، این احتمال وجود دارد که گیاهdorema kopetdaghense نیز از جمله گیاهان دارویی ارزشمندی باشد که تقریباً ناشناخته مانده است. لذا جهت بررسی میزان اهمیت آن در زمینه درمانی ابتدا باید فیتوشیمی گیاه مورد مطالعه قرار بگیرد. در این پژوهش، فیتوشیمی گیاه به دو صورت کیفی و کمی جهت بررسی محتوی برخی متابولیت های ثانویه موجود در برگ، گل، میوه و بذر گیاه و تغییر میزان ترکیبات فنلی (فلاونوئیدها)، طی مراحل رشد و نمو صورت پذیرفت تا بهترین زمان در دوره زندگی گیاه برای استفاده بهینه از مواد موثره آن مورد ارزیابی قرار بگیرد. گونه گیاهی d. kopetdaghense گیاهی چند ساله تا ارتفاع بیشتر از 3 متر می باشد که بر اساس نتایج بدست آمده، در اقلیم های خشک تا نیمه خشک، در محدوده ارتفاعی 1910- 1263متر از سطح دریا و در تمام جهات شیب رشد می کند. به طور میانگین، متوسط دما سالانه در رویشگاه های این گیاه 13/5 درجه سانتی گراد و میانگین بارش سالانه 256 میلیمتر می باشد. این گیاه در خاک هایی غیرشور و کمی قلیایی، با مقدار نیتروژن کل و پتاسیم قابل جذب بالا رشد می کند. از بررسی و مقایسه نحوه جوانه زنی گیاه d. kopetdaghense با گیاه d. ammoniacum ، این طور نتیجه می شود که هر دو این گونه ها برای جوانه زنی به دماهای پایین نیاز دارند و با افزایش درجه حرارت از درصد جوانه زنی بذرها کاسته می شود. بهترین شرایط برای جوانه زنی مطلوب، دمای 4-3 درجه سانتی گراد و مدت زمان حداقل 45 روز می باشد. با توجه به بررسی های فیتوشیمی انجام گرفته بصورت کیفی بر گونه گیاهی d. kopetdaghense ، این گیاه نیز مانند گونه گیاهی d. aucheri ، دارای فلاونوئید، تانن و ساپونین و فاقد آلکالوئید می باشد. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، حداکثر مقدار فنل در میوه ها و حداکثر مقدار فلاونوئید در برگ ها مشاهده می شود که به ترتیب مقدار میانگین آنها 20/55 و 17/05 گرم در 100 گرم بافت خشک گیاه می باشد.